Homenaxe a unha mestra

En Nueva Tribuna
En Praza Pública 

Dona Carme Sanmartín Currais cos seus alumnos na escola de Cobas

Acto inaugural da Escola de Cobas en 1922

O pasado 23 de xullo celebrouse na parroquia de Cobas (Negreira) un acto moi singular. Un grupo de veciños lembrou a memoria e fíxolle unha homenaxe a dona Carme Sanmartín Currais, que exerceu como mestra de escola nese lugar (no magnífico edificio impulsado pola Unión Barcalesa, que enviou fondos desde Cuba para a súa construcción), nos anos sesenta e setenta do século pasado, naqueles tempos escuros do franquismo. Máis dun centenar de antiguos alumnos –moitos deles xubilados-, xuntáronse ese día, despois de tantos anos,  para facer unha rendida homenaxe á mestra que lles cambiou a vida. 

 

Escola de Cobas

Naquela escola convivíamos entre 30 e 40 rapazas e rapaces de distintas idades. Ela traballou de forma incansable e conseguiu que moitos dos seus alumnos fixeran estudos máis aló da escola unitaria.  Dona Carme era unha mestra vocacional, unha muller poderosa, decidida, xenerosa e corpulenta. Unha persoa desbordante de enerxía, entregada ao seu labor cunha dedicación plena. O seu empuxe e o seu entusiasmo eran contaxiosos. Ainda que morreu hai vinte anos a súa figura continua viva na memoria da xente, que non esquece o seu inmenso labor –durante máis de trinta anos- a favor do ensino, da cultura e do traballo por conseguir un futuro mellor para os seus alumnos. Foi -á sua maneira, condicionada polo tempo que lle tocou vivir- unha continuadora do espíritu daqueles mestres da República, como o persoaxe interpretado por Fernán Gómez en “A lingua das bolboretas”: persoas entregadas ao ensino coa convicción de estar a construir un mundo mellor.

A nosa vida está feita de causas e azares. Todos temos un destino predeterminado e logo hai momentos decisivos que marcan o noso percorrido. Un encontro fortuito, un suceso inesperado, o contacto cunha persoa, a influencia dunha amizade, o descubrimento dunha ilusión: hai instantes, non previstos, que poden  torcer ou iluminar o noso camiño. No mundo do ensino é moi evidente este feito. Hai mestres que teñen unha influenza decisiva na vida dos seus alumnos. A súa capacidade de conectar, estimular e animar pode ser definitiva para que moitos rapaces desperten á curiosidade da cultura, para que se interesen por mellorar os seus saberes e tenten superar as súas limitacións. Así era dona Carme: unha forza da natureza que provocou un enorme efecto benéfico na maioría dos seus alumnos.

Eu nacín hai sesenta anos nunha aldea do val de Barcala, nunha casa sen libros. Na miña afección pola lectura houbo unha influencia decisiva, a mestra dona Carme, que me animou a estudar e deixoume acceder á sua biblioteca particular para coller os libros que me indicaba. Así foi como  puiden ler, con dez e once anos, a súa colección de premios Nobel de Literatura. Pearl S. Buck, Somerset Maugham, Mark Twain e Anatole France formaban parte das miñas lecturas daquel tempo. A miña paixón pola literatura naceu alí. 

A nosa gratitude eterna para esta mestra xenerosa que tentou axudarnos a mellorar as nosas vidas e a ser mellores persoas.

O dereito á educación

Nacín nunha casa sen libros. Os meus avós eran analfabetos funcionais. A escola pública foi para mín un territorio liberador, que me permitíu acceder á cultura e á formación.  Naqueles escuros anos setenta o ensino público facilitou que moitos rapaces do rural tivésemos un destino distinto ao dos pais, lonxe da estada e da emigración. Coñezo de primeira man a importancia da educación como factor de equidade e integración. 

Os poderes públicos teñen a obriga de manter e mellorar o sistema público como elemento clave do Estado de benestar. Mais non é así. Os actuais gobernantes aplican con insania as súas políticas de recortes sobre os centros públicos mentres o ensino concertado tivo un incremento dun 30% de fondos nos últimos cinco anos. Asistimos a unha radical ruptura do pacto social que potenciou a emenxencia e o desenvolvemento dos servizos públicos de cobertura universal. Hoxe vemos como, desde propio poder, están a executar o seu desmantelamento. 

 

A editorial Laiovento (dirixida polo meu amigo Francisco Pillado) editou hai pouco un libro excelente  -Educación: dereito ou mercadoría-, coordinado pola pedagoga Mariló Candedo, no que os autores fan un repaso das diferentes medidas adoptadas polos gobernos central e autonómico, que están a provocar unha auténtica contrarreforma educativa, que nos conduce a tempos pretéritos, que xa criamos superados.  Estamos diante dun cambio de modelo, afirma Mariló Candedo, que utiliza “a crise económica como coartada perfecta para colocar verdadeiras cargas de profundidade nun modelo educativo que conseguiu logros indiscutibles en termos de igualdade de oportunidades e equidade social”. 

 

A estratexia aplicada é a mesma que na sanidade: recortar, desprestixiar e privatizar. Ese é o modus operandi das políticas neocon que aplican os actuais gobernantes. As medidas adoptadas, tal como se relata no libro, seguen os ditados de organismos, como o BCE e o FMI, que posúen o control a escala internacional. Mais introducen dous elementos diferenciais: a forte presenza da Igrexa, que ve aumentados os seus privilexios, e a orientación recentralizadora, dacordo co seu modelo de Estado, que pretende reducir o papel das autonomías. 

 O ministro Wert impón con soberbia a súa lei sen propiciar acordos cos outros partidos e coa oposición frontal da comunidade educativa. O discurso oficial centra o seu foco nas deficiencias do sistema:  o fracaso escolar, o abandono precoz, a escaseza de alumnado excelente, a sobretitulación, os baixos resultados no informe PISA, a falta de competencia en linguas estranxeiras. Non se reflexiona sobre a educacion que se precisa para enfrontar os retos do século XXI, mais usan este argumentario para recortar de forma drástica os orzamentos e substraer á educación pública recursos materiais e  humanos de xeito radical. Están a executar unha auténtica contrarreforma educativa que nos devolve aos tempos da desigualdade, cando os fillos dos pobres sabían que nunca chegarían á Universidade, pois o seu destino “estaba escrito no código xenético”, tal como afirmaba Rajoy de mozo, cando se manifestaba como un entusiasta defensor da desigualdade natural dos seres humanos. 

PD: A “Alianza Social Galega” convocou mobilizacións en toda Galicia o día 27 de febreiro, para esixir o cese dos recortes e reclamar outras políticas para saír da crise, que non castiguen máis á cidadanía e os traballadores.