martes, 30 de septiembre de 2014

A saúde do galego, dez anos despois






Semella que foi onte e xa van aló dez anos. O Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega (PXNLG), no que tiven a honra de participar, foi aprobado por unanimidade no Parlamento galego en setembro de 2004.  É, con toda certeza, un dos feitos máis positivos dos sucesivos mandatos de Manuel Fraga ao frente da Xunta de Galicia.  Houbo quen prognosticou, xa na década dos setenta do pasado século, que o galego morrería antes de que pasasen trinta anos. Trabucouse, por fortuna, e o galego, malferido e atacado nos últimos tempos, resiste en moitas capas da sociedade. Segue a ser unha lingua viva e aínda maioritaria, que usamos a diario miles de persoas. Pero hai un serio problema: o seu uso é cada vez menor nas novas xeracións urbanas. Debemos traballar todos para evitar o lingüicidio, e nesa tarefa os sanitarios temos un papel importante para mellorar a saúde do noso idioma.

Houbo un desenvolvemento lexislativo, despois da morte do dictador, que favoreceu a recuperación do galego. A Constitución de 1978, o Estatuto de Autonomía (1981), a Lei de Normalización Lingüística (Lei 3/1983) e o citado PXNLG (2004) foron avances moi importantes. A maiores do avance normativo houbo outros elementos moi positivos para revitalizar o idioma: a existencia de medios de comunicación en galego (TVG, radio e prensa escrita), o Xabarín e o Luar (elementos galeguizadores onde os haxa) e a perseverancia incombustible dos colectivos que traballan a prol da lingua e de boa parte da comunidade educativa, que non cesan no seu labor a pesar dos atrancos impostos desde o poder.

No ámbito sanitario o galego está practicamente ausente. Sobrevive nos centros de saúde do medio rural, mais nos centros urbanos e nos hospitais a presenza da nosa fala é residual. No PXNLG rercórdase que “calquera manual deontolóxico dirá que o primeiro que precisa un enfermo é sentirse acollido de maneira personalizada. Neste caso, acollido na súa propia lingua, ese código lingüístico que leva directamente á afectividade da persoa que se quere auxiliar”. 

Mais en Galicia dáse o fenómeno da ocultación da propia lingua: o paciente galegofalante inicia o contacto co médico en castelán, pois supón que ese é o seu idioma e pretende instalarse nese territorio lingüístico para facilitar a súa axuda profesional. É preciso, tal como reflicte o PXNLG, que os profesionais fagamos unha oferta positiva. Debe ser o profesional sanitario, de calquera nivel asistencial, “quen realice o camiño de aproximación lingüística ao paciente e non ao revés”. Tamén se recorda no PXNLG que a utilización da lingua galega na área médica contribúe a desbloquear o galego e a impulsar o seu uso mesmo noutras áreas pola elevada consideración social que teñen os servizos sanitarios favorece que as medidas de normalización do galego que neles se poñan en práctica resulten exemplares e teñan un impacto positivo na poboación, así como polo gran número de contactos que os cidadáns teñen co sistema sanitario, que multiplica o rendemento das actividades de promoción do idioma que se efectúen no dito sector.

A sanidade é clave para o mantemento e a recuperación do idioma galego e os profesionais debemos implicarnos nesta tarefa pois debemos garantir que ninguén se sinta discriminado polo uso do idioma e porque o uso compartido da lingua favorece a empatía e o entendemento entre o doente e o sanitario. A implicación dos profesionais é clave, e tamén a Administración sanitaria debe apoiar o uso do galego nos servizos de saúde.  Mais cómpre recoñecer que a porcentaxe de profesionais comprometidos co galego é baixa e que a Administración amosa, cada vez con máis descaro, o seu absoluto desprezo polo idioma. A chegada ao poder de Núñez Feijoo en 2009 (que alimentou o inexistente conflito lingüístico para conseguir rédito electoral) provocou un grave retroceso na galeguización do sector e freou as tímidas medidas impulsadas polo goberno de Pérez Touriño.

Os altos cargos de Sanidade e dos hospitais empregan a cotío o castelán, agás honrosas excepcións. A documentación interna dos centros sanitarios e as aplicacións informáticas non usan o galego como idioma principal. E todo esto sucede mentres segue vixente a Instrucción 11/2005 sobre o emprego do galego nos documentos da Consellería de Sanidade e do Sergas, na que se establece con claridade que “deberá empregarse o idioma galego nas comunicacións escritas, orixinais ou normalizadas, que se produzan nos ámbitos de actuación da Consellería de Sanidade e do Sergas”.

O PXNLG fai unha análise da situación do idioma na sanidade, delimita os puntos fortes e débiles do galego no sector e propón unha serie de obxectivos e medidas a implementar para procurar a recuperación e potenciación do galego neste ámbito. Non se restrinxe só á relación médico-paciente nin á actividade asistencial pública e privada, senon que tamén explicita medidas aplicables non ámbitos da Farmacia, a Veterinaria, os Colexios profesionais e os centros de formación. Todas as medidas propostas son factibles e viables, con baixo custo e grande rendibilidade para a potenciación do idioma. Mais falta o principal: a decisión política. O actual goberno non impulsa medidas de mellora do idioma senon todo o contrario. Esa dinámica provoca que o galego estea cada vez menos presente nas actuacións públicas da Administracion sanitaria e na vida cotiá dos centros sanitarios. Tamén ten unha presenza residual nos Colexios profesionais e nas Facultades de Medicina, Veterinaria e Farmacia.
Ante esta situación de parálise un grupo de sanitarios crearon en 2011 a Irmandade da Sanidade Galega (ISAGA) que ten o propósito de recoller as propostas do PXNLG e impulsar unha rede crecente de profesionais comprometidos coa lingua para promover actuacións dirixidas a recuperar a presenza do galego no mundo sanitario. En liña co PXNLG reclamaron á Administración sanitaria, por medio dun manifesto, que se cumpla a Instrución 11/2005, de forma que o idioma galego figure en toda a sinalización interna e externa dos Centros Sanitarios, e que a documentación escrita elaborada nos Centros Sanitarios para usos internos e externos (circulares, notas interiores, folletos, follas de instrucións, formularios, etc.), sexa redactada integramente en galego. Tamén solicitan da Administración que nos servizos de recepción e de atención ao usuario de todos os centros sanitarios de Galicia, o  saúdo e o primeiro contacto cos usuarios (telefónico ou de presenza física) se faga sempre en galego, que sexa a lingua inicial e preferente nos soportes informáticos e nos programas utilizados nos centros sanitarios e administrativos do Sergas, e que os directivos do Sergas utilicen a cotío o noso idioma no desempeño do seu labor e nas comparecencias públicas. 
Fíxose entrega pública deste documento ao representante da Administración sanitaria no transcurso da III Asemblea anual de ISAGA, celebrada en novembro de 2013 na sede da Real Academia de Medicina e Cirurxía de Galicia. Ainda non houbo resposta.
(Texto escrito a petición de Prolingua, para conmemorar os dez anos do PXNLG).


lunes, 22 de septiembre de 2014

A Sanidade Pública galega está en risco



Manifesto de SOS Sanidade Pública

A Xunta de Galicia está desmantelando o sistema sanitario público galego 

Desde a chegada do Partido Popular ao poder na Xunta de Galicia están impoñendo medidas que deterioran a Sanidade Pública e favorecen os intereses das empresas privadas que se lucran a costa dos orzamentos públicos. Recollemos aquí algunhas das decisións impostas, que poñen en serio risco a continuidade do noso sistema sanitario.

-Están a provocar a descapitalización da Sanidade Pública: o recorte do orzamento sanitario en Galicia entre 2009 e 2014 foi do 12,3%, o que supuxo unha perda total de 460 millóns de euros; eliminaron 2.094 postos de traballadores sanitarios e pecharon 275 camas hospitalarias. Mentres, o 48,8% do  orzamento sanitario foi parar ao sector privado, e só o 7,1 % foi para investimentos e funcionamento dos centros públicos.

-Cédenlle a multinacionais e fondos de investimento os servizos de planificación e xestión estratéxica da Consellería de Sanidade e do Sergas:  a historia clínica e  a receita electrónica,  o sistema de citas -Call Center-, as telecomunicacións do Sergas, a loxística do sistema,   o mantemento dos equipos sanitarios, a limpeza e enerxía,  o servizo de catering dos hospitais, a adquisición de equipamento tecnolóxico,  os servizos de protección radiolóxica, a esterilización do instrumental, a osixenoterapia, os servizos de ambulancias, a hemodiálise, o Centro Oncolóxico de Galicia, a investigación, desenvolvemento e innovación (I +D+ I) e a formación.

-Os actuais gobernantes facilitan que a sanidade pública financie a investigación da industria tecnolóxica privada e dos laboratorios das multinacionais,  e permiten que sexan éstas as que decidan os aparellos a adquirir polo sistema público. A través dos Institutos Biomédicos de Investigación do Sergas (Instituto Biomédico de Vigo e Instituto Biomédico de Santiago) a Banca e a Industria Sanitaria privada controlarán a investigación e a docencia e dificultarán calquera investigación que non estea de acordo cos seus intereses empresariais.

-Tamén privatizaron o Laboratorio Central de Galicia, a construción e xestión do novo hospital de Vigo (PFI), renovaron o concerto singular co hospital Povisa, manteñen a empresa pública de xestión privada Galaria, recortaron e privatizaron os Plans Directorios dos hospitais de Lugo e Ourense e paralizaron a ampliación do de Pontevedra.

-A Atención Primaria sufriu un recorte de 190,9 millóns de euros (se incluímos o gasto farmacéutico extrahospitalario), e de 33 millóns (sen a farmacia). Están a desmantelar as Áreas Sanitarias para crear unha Área Única que abarque todo o territorio galego coa finalidade de crear un mercado sanitario no que poderá participar o sector privado. O desmantelamento das Áreas está sendo utilizado ademais para recortar os hospitais comarcais no Barbanza, Monforte, Barco de Valdeorras, A Costa e Salnés. O mesmo ocorre cos centros de Saúde Mental, Planificación Familiar e  Prevención e Atención á Drogodependencia.

-As listas de espera experimentaron un incremento substancial de forma que en catro anos a espera cirúrxica media  pasou de 71 a 83 días.



En resumo:
O goberno central cambiou o modelo sanitario e recuperou a figura do asegurado (vincula o dereito á atención á cotización e non ao feito de ser cidadán,  poñendo fin á universalidade do sistema), e introduciu numerosos copagamentos, que sobrecargan as deterioradas economías familiares. O retroceso histórico é descomunal.

Mentres tanto, o goberno galego prioriza os negocios. Asfixia economicamente o sistema sanitario público, pero  incrementa os concertos co sector privado (paralizando a actividade dos hospitais públicos -laboratorios, radioloxía, quirófanos- en horario de tarde). Ademáis privatiza o propio sistema e financia con diñeiro público a multinacionais, fondos de investimento, bancos e construtoras aos que lles cede os servizos de planificación, xestión estratéxica e investigación e desenvolvemento (I+D+I), o control e adquisición de novas tecnoloxías, a formación do persoal, así como a construción e xestión dos novos hospitais e centros de saúde.

Tamén introduce novas leis deseñadas para favorecer ao sector privado: Lei de Racionalización do Sector Público, que legaliza o patrocinio privado de todos os Servizos do Sergas e cede ao sector privado a doazón de sangue, a coordinación de transplantes de órganos e o almacenamento de células, tecidos e mostras biolóxicas; a Lei de Garantías de Prestacións Sanitarias que permite aos pacientes que superen certos límites de tempo (de 60 días de espera para intervencións cirúrxicas e 45 para consultas e probas diagnósticas) que poidan acudir a un centro privado cos custes pagados con diñeiro público; tamén privatizaron a xestión das baixas laborais por enfermidade, e crearon as Unidades de Xestión Clínica coas que pretenden fraccionar o sistema sanitario en múltiples empresas acollidas á Lei 15/1997.

M.Martin no Parlamento galego
O desmantelamento do Sistema Sanitario Público está promovido e alentado por unha gran alianza (Club Gertecht) integrada por directivos das administracións sanitarias que entran e saen da administración e das empresas (porta xiratoria), organizacións profesionais como a OMC, FACME, Foro da profesión  e as cúpulas dalgúns sindicatos corporativos; apoian esta estratexia os laboratorios farmacéuticos, a industria tecnolóxica sanitaria e as construtoras, bancos e fondos de investimento que ven na sanidade unha oportunidade de negocio. Tamén están as aseguradoras, mutuas, auditoras, empresas de informática, grupos de comunicación, etc. que pretenden apoderarse dos recursos e da información sobre a saúde dos galegos para planificar as súas estratexias empresariais. Aínda que esta plataforma privatizadora conta con gran poder económico e institucional, a súa falta de respaldo social e profesional faina vulnerable. É necesario reforzar a Alianza Social e Profesional que representa SOS Sanidade Pública e desenvolver mobilizacións a nivel local e galego para frear esta estratexia de desmantelamento da sanidade pública. Por todo isto é preciso:

1.- Reforzar e ampliar, coa incorporación de novas organizacións sociais e profesionais, as Plataformas para a Defensa da Sanidade Pública que integran SOS Sanidade Pública.
2.- Elaborar un plan de traballo de SOS Sanidade que identifique os problemas e necesidades máis importantes que afectan á Sanidade Pública Galega, estableza prioridades e propoña un calendario de mobilizacións e outras actuacións para a defensa e mellora do sistema.
3.- Comezar a preparación dunha gran mobilización para poñer freo á privatización e recuperar os servizos sanitarios desmantelados e privatizados.


Galicia, setembro de 2014.