O ataque á Sanidade pública

Introdución do libro “La salud como negocio” (I)

Vicenç Navarro

Catedrático de Políticas Públicas, Universidade Pompeu Fabra, e Profesor de Public Policy, Johns Hopkins University

Hoxe estamos vendo en España, tanto a nivel central como autonómico (e moi en especial naquelas autonomías gobernadas por partidos conservadores-neoliberais), un ataque frontal á Sanidade pública, unha das conquistas sociais máis notables que conseguiron as clases populares nos anos oitenta coa aprobación, por parte das Cortes españolas, da lei que establecía o sistema público de cobertura sanitaria que, aínda non sendo universal (é dicir, que non garantía o acceso aos servizos sanitarios como dereito de cidadanía e residencia), cubría á gran maioría da poboación española. Este Servizo Nacional de Saúde non era perfecto. Traía herdadas moitas deficiencias, sendo a máis importante o seu escaso financiamento.

O Estado español, herdado da ditadura, tiña (cando a lei se aprobou) un dos gastos públicos sanitarios por habitante máis baixos dos países da Unión Europea (UE) cun nivel semellante de desenvolvemento económico ao español. Dita subfinanciación debíase ao enorme dominio que as clases podentes en España tiñan sobre o Estado español, favorecendo unhas políticas fiscais enormemente regresivas. Este dominio de clase, case absoluto durante a ditadura liderada polo xeneral Franco, continuou durante a época democrática. En contra da imaxe idílica da Transición (que promove o establishment mediático e político do país) que se deu en España da ditadura á democracia (que se presenta como modélica), dita Transición foi profundamente inmodélica. Os herdeiros da ditadura controlaban os aparellos do Estado e tamén a gran maioría dos medios de información, mentres que as forzas democráticas, lideradas polas esquerdas, acababan de saír da clandestinidade. Era imposible que unha situación tan desequilibrada puidese traducirse nunha Transición modélica.

Como resultado do dominio que as forzas conservadoras (instrumentos das clases podentes) tiveron sobre aquel proceso, o Estado español continuou sendo un Estado moi pobre, con escasa conciencia social e moi pouco redistributivo. E os datos están aí para todo quen queira velos. Ata hoxe, o Estado español (tanto central como autonómico) é (xunto con Grecia e Portugal, países que tamén sufriron ditaduras ultraconservadoras) o país da UE-15 que ten un dos gastos públicos por habitante e, dentro del, un dos gastos públicos sociais per capita (incluíndo o sanitario) máis baixos da UE-15 (o grupo de países da UE de semellante nivel de desenvolvemento ao de España), así como un Estado moi pouco redistributivo.

Agora ben, unha conquista das mobilizacións sociais -lideradas polo movemento obreiro- fixo que aquel Estado ditatorial se abrise, establecéndose unha democracia que, aínda sendo moi limitada e deficiente, permitiu a expresión dos desexos das clases populares. E entre elas, o desexo de que o Estado garantise os servizos públicos como Sanidade e Educación, así como as transferencias públicas, como as pensións, foron moi potentes. Por iso é polo que, como resultado de tales presións, o déficit do gasto público sanitario foise corrixindo, pero nunca alcanzou o nivel que lle correspondería a España polo nivel de desenvolvemento económico que ten. O nivel de riqueza de España é elevado. O seu PIB por habitante é xa do 94% do promedio da UE-15. En cambio, o seu gasto público social per capita é só o 74% do gasto promedio da UE-15. Si fose do 94%, España gastaría 66 000 millóns de euros máis do que gasta. Que non se gaste máis é porque o Estado non o recauda. É dicir, a riqueza para cubrir o enorme déficit de financiamento do estado do benestar español existe en España. O que ocorre é que o Estado non recauda. E débese ao enorme poder das clases podentes do país, que non contribúen ao mesmo nivel que os seus homólogos na UE-15. E é aí onde está o problema do que non se fala nos medios de información de maior difusión, claramente influenciados por esas clases, que aportan pouco ao Estado. Como resultado da súa influencia, as rendas do capital (que supoñen a maioría das rendas das clases máis podentes do país) aportan ao Estado moito menos que as rendas do traballo.

Outro factor que explica a subfinanciación do estado do benestar, incluíndo a Sanidade pública, é o xeito como se realizou a integración de España no euro, un dos acontecementos menos analizados nos medios de información. En España, o euro estableceuse a costa do empobrecemento do seu estado do benestar. O enorme dominio que o capital financeiro (é dicir, a banca) ten no establishment (a estrutura de poder) europeo e na gobernanza do euro explica que os criterios de Maastricht, que ditaban os requisitos que un país tiña que ter para entrar no euro, interpretáronse de maneira que beneficiaron ás clases podentes a costa das clases populares. Así, a redución do déficit público do Estado (baixando dun 6% do PIB a un 3%) fíxose reducindo o gasto público (e con iso, o gasto público social, incluíndo o sanitario) en lugar de subir os impostos das clases podentes, que non aportaban o que deberían aportar ás arcas do Estado. E por iso, polo que o xeito que se escolleu para reducir o déficit, que se empobreceu o estado do benestar.

E isto é o que está ocorrendo agora de novo. O déficit creado, en gran parte, polas baixadas de impostos que tiveron lugar na época en que -tal como sinalou o presidente Zapatero- baixar impostos era unha política de esquerdas, redúceno a costa de recortes do gasto público social (incluíndo o sanitario). Nin que dicir ten que o goberno conservador e neoliberal do PP acentuou aínda máis estas respostas, como ben documentan as distintas achegas do libro "La salud como negocio".

 https://www.facebook.com/pages/La-salud-como-negocio/319967814853468