Janusz Korczak é un personaxe de gran relevancia
internacional que, sen embargo, é pouco coñecido neste país. O meu amigo
Antonio Pombo Sánchez, pediatra compostelán, ven de publicar un fermoso libro
(La derrota de la razón, Xoroi Edicións, 2017), co que tenta recuperar para a
memoria colectiva a figura deste educador e médico que tivo, durante a súa
traxectoria vital, unha conducta rigorosamente exemplar entregada á atención da
infancia desprotexida.
Cando xa era un pediatra prestixioso abandonou o
seu traballo no hospital e a atención aos fillos das clases altas de Varsovia
para dedicarse plenamente a atender aos nenos desamparados. Fundou e dirixiu
dous orfanatos (Dom Sierot en 1912 e Nasz Dom en 1919), que acolleron a centenares
de nenos xudeus e polacos, rescatados dunha vida de abandono e mendicidade. A
esta tarefa dedicou a vida enteira ata a súa morte en 1942.
O momento final da súa vida
foi un acto de gran heroísmo, reflexado na literatura ('El pianista', de Wladyslaw
Szpilman),
no cine ("Korczak", de Andrzej Wajda),
e no teatro ("Último tren a Treblinka", dirixido por Mireia Gabilondo).
O 5 de agosto de 1942 os nazis (que invadiron Polonia no 1939 e crearon o gueto
de Varsovia ao ano seguinte) obrigaron aos douscentos nenos que quedaban no
orfanato a subir a un tren que os levaría á morte no campo de exterminio de
Treblinka (“tren de morte, anden de morte” escribiu o poeta Jaime Vándor).
Korczak, coa saúde xa moi deteriorada naqueles momentos, non abandonou aos seus
protexidos: púxose á fronte da comitiva e acompañou aos nenos (que pensaban que
ían de excursión) a unha viaxe que el xa sabía que os levaba camiño da morte.
Este acto final é a conclusión
lóxica dunha vida de coherencia
implacable gobernada por un severo compromiso ético. Betty J. Lifton (The King
of Children: A Biography of Janusz Korczak, 1988) escribiu a este respecto: “A
decisión de abandonar a medicina para ocuparse dos orfos pobres, a decisión de
vivir no gueto con eles, a de ir a Treblinka cos nenos: estaba na súa natureza.
Korczak era así”. É moi destacable esta decisión final da súa vida; non
abandonar aos nenos e acompañalos ao terrible destino ten un elevado valor
simbólico e moral. Pero, aínda así, o máis relevante é a coherencia irredutible
dunha vida enteira. El mesmo escribiu, de xeito premonitorio: “O máis fácil é
morrer por unha idea (...). O peito furado polas balas, un regueiro de
sangue...e un cadaleito cheo de flores. O máis difícil é vivir por unha idea,
día tras día, ano tras ano”.
Naqueles tempos de Holocausto, barbarie e desolación, a vida de Korczak é
unha presenza luminosa que debemos lembrar. Para iso sirve o libro de Antonio Pombo:
para non esquecer que o Mal está sempre presente na historia da Humanidade, e
cómpre ter referentes aos que seguir para facerlle fronte. Os campos de refuxiados que acollen a millóns de persoas fuxitivas dos seus países de orixe
teñen unha enorme semellanza cos campos de concentración. En pleno século XXI
son os países occidentais os que poñen barreiras, converten a vida de tanta
xente nun horizonte sen saída e miran para outro lado. Hai que estar alerta,
porque as desgracias do pasado poden volver a repetirse, e non o debemos
consentir.
No hay comentarios:
Publicar un comentario